Chiński Nowy Rok to największy i najważniejszy festiwal w kulturze chińskiej. Wokół jego obchodów przez wieki nagromadziło się wiele tradycji, które różnią się od kraju do kraju. Część tradycji nie jest już mocno przestrzegana, jednak wciąż mocno zakorzeniona w świadomości. Jeśli wybieramy się do Azji w czasie Chińskiego Nowego Roku, warto wiedzieć, że:
1. Obchody Chińskiego Nowego Roku trwają 15 dni! Są one ściśle powiązane z kalendarzem lunarnym. Nowy Rok, to pierwszy dzień pierwszego miesiąca lunarnego. Wtedy rozpoczyna się nowy 12 miesięczny cykl pod patronatem jednego z 12 zwierząt. Właśnie zakończył się rok Świni, a rozpoczął Rok Szczura. Każde ze zwierząt określa jaki to będzie rok. Rok Świni to rok szczęścia, pomyślności i bogactwa. Rok Szczura to rok nowych początków i możliwości. Najwięcej dzieci rodzi się za to w Roku Smoka – najpotężniejszego z 12 zwierząt. Ma to zagwarantować im sukces i potęgę.
Zakończenie obchodów Nowego Roku wyznacza Festiwal Lampionów (Lantern Festival), który przypada na 15 dzień pierwszego kalendarza lunarnego. Moim zdaniem jest to przepiękny festiwal światła. Pobudowane inscenizacje świetlne, najczęściej zwierząt i świątyń, znajdziemy w każdym większym mieście w Azji. W tym roku nawet zawitały do Warszawy w ramach Festiwalu Światła. W ramach Lantern Festival puszczane są w wyznaczonych miejscach podgrzewane ogniem lampiony do nieba. Wyobraź sobie tysiące podświetlonych lampionów, które wznoszą się do góry. Przepiękny widok! Czasami możemy natknąć się na Shehuo – parady i tańce smoków.
2. Często obchody Nowego Roku określa się mianem Festiwalu Wiosny (Spring Festival), bo według tradycyjnego kalendarza festiwal wyznacza początek wiosny. Jest to ściśle powiązane ze społeczeństwem agrarnym, jakim przez wieki były Chiny i inne kraje regionu. Chiński Nowy Rok był czasem modlitw do bogów o pomyślne plony. Teraz czasy się zmieniły, ale bogowie i duchy przodków są wciąż czczone w tym okresie.
3. Tradycyjnie obchody Chińskiego Nowego Roku mają na celu przepędzenie złych duchów i demonów, które po dziś dzień w kulturze chińskiej są mocno zakorzenione. Tradycja bierze się z legendy o potworze Nian. Pojawiał się co 365 dni i zjadał ludzi. Z upływem czasu odkryto, że potwora odstrasza hałas petard i czerwony kolor. Tak zaczęła się tradycja ubierania na czerwono, czerwonych dekoracji i odpalania petard. Po dziś dzień petardy i kadzidła mają odstraszyć złe duchy, a ofiary z owoców, ciast przekupić bogów. Piątego dnia Nowego Roku obchodzi się urodziny boga bogactwa – jednego z ulubionych bogów Chińczyków 🙂
4. W wigilię Nowego Roku, podobnie jak u nas w Sylwestra, tradycyjnie muszą być fajerwerki. Ma to wymowę symboliczną – wspomniane przeganianie złych duchów. W niektórych miastach jest to przepiękne widowisko. Dobrym tego przykładem jest Hongkong, do którego zjeżdżają miliony, po to, by móc uczestniczyć w pokazie. Każda rodzina puszcza tradycyjnie swoje, by przegonić demony. Popularne są petardy (‘fire carckers’). Wcześniej palono bambusy. Spacerując ulicami Tajpej w okolicach Chińskiego Nowego Roku, co chwila słyszałam gdzieś wybuch, a często petarda lądowała mi pod nogami. Jednak w ostatnich latach indywidualnie puszczane fajerwerki i petardy zostały w wielu miastach zabronione.
5. W Nowy Rok nie wolno zamiatać ani wynosić śmieci. Nie powinno się nawet myć włosów! A to wszystko, żeby nie ‘wyczyścić’ szczęścia z domu! Wierzenia mówią, że w ten sposób pozbywamy się pomyślności. Natomiast przed ‘sylwestrem’ wszystko musi być na błysk, żeby dobrze, bez zaległości i brudu z ubiegłego roku, wejść w nowy. Co więcej, nowy rok symbolizuje nowy początek, dlatego ludzie kupują mnóstwo nowych rzeczy, żeby ten fakt wzmocnić. Przede wszystkim nowe ubrania. Tradycyjnie od stop do głowy wszystko musi być nowe, chociaż się od tego odchodzi. Jednak jeśli jesteśmy zaproszenie na kolację, lepiej nie zakładać czegoś, w czym nas widzą na co dzień. A jeśli jest to Twój rok zodiakalny, to obowiązkowo należy mieć coś czerwonego na sobie. Najczęstszym rozwiązaniem jest czerwona bielizna.
6. Chiński Nowy Rok to również exodus ludności! Tak jak u nas na Święta Bożego Narodzenia jest to czas spędzany w gronie rodzinnym albo czas na podróże. Taka ilość dni wolnych od pracy w krajach azjatyckich jest rzadkością. A precyzyjnie – zdarza się raz do roku. A że Chiński Nowy Rok jest świętowany przez jedną czwartą ludności świata, to liczby mówią same za siebie… Poza Chinami obchodzony jest głównie na Tajwanie, w Singapurze, Hongkongu, Macao, Malezji, Wietnamie, na Filipinach, ale również w innych krajach azjatyckich, jak również Chinatowns na całym świecie. A niektóre z nich są całkiem liczne i obchody nie odstępują tym w kraju macierzystym. Dotyczy to zwłaszcza Sydney, San Francisco czy Vancouver. Nie polecam wtedy wybierać się na wakacje – zwłaszcza do Azji, chyba że ktoś chce stricte zobaczyć same obchody. Wielka migracja ludności związana z Festiwalem doczekała się nawet własnego określenia – Chunyun (migracja Chińskiego Nowego Roku).
7. W trakcie obchodów cała rodzina zbiera się przy stole, by wspomnieć i podsumować kończący się rok. A że w Azji jedzenie jest pewnego rodzaju religią, jest to uczta. Podobnie jak u nas na Wigilię, również tam przygotowuje się specjalne potrawy, które mają przenieść szczęście w Nowym Roku. W zależności od regionu różnią się. Podobnie jak w Polsce popularne są pierogi (ze względu na symboliczny kształt przypominający monetę), ale trzeba uważać, jak się je, bo można nadziać się na ukryta w środku rzeczywistą monetę. Osoba, która się na nią natknie, będzie miała najwięcej szczęścia w Nowym Roku, zaczynając od tego, że nie złamała zęba 😉 Czasami jednak monety zastępowane są orzeszkami. Ponadto pierogi 饺子 (jiǎo zi) mają podobną wymowę do 交 (jiāo), które oznacza wymianę i odnosi się do wymiany starego na nowy rok. Czasami natkniemy się na glutenowe kulki ryżowe. Ich kulisty kształt odnosi się do harmonii i połączenia rodziny. Popularne są słodkie Tangyuan.
Istotnym daniem jest też ryba – chińskie określenie 鱼 (yú) ma zbliżone znaczenie do nadmiaru czy czegoś dodatkowego – 余 – ponownie ma przynieść pomyślność. Głowę ryby należy skierować w kierunku gości, a połowę jej zostawić na kolejny dzień – w ten sposób przedłużamy pomyślność. Wszelkie dania z długimi nitkami makaronu symbolizującą długowieczność. Nie wolno ich przecinać – bo w ten sposób skracamy życie. Im dłuższy makaron, tym lepiej. Popularne naleśniki wiosenne (Spring Rolls) też wywodzą się z obchodów Chińskiego Nowego Roku, czyli Spring Festival. Jedzone są zwłaszcza pierwszego dnia wiosny! Zresztą na stole w związku z obchodami wiosny nie może zabraknąć warzyw! A na deser ciastka ryżowe niangao. Nazwa ma wymowę podobną do 高 (gāo), czyli słowa wysoki. Nasza pomyślność ma urosnąć jeszcze wyżej.
Oto kilka dań noworocznych do spróbowania przy kolejnym pobycie w Chinach:
- Pierogi: 饺子 (jiǎo zi) – wymiana starego na nowy, bogactwo
- Makaron długowieczności: 长寿面 (cháng shòu miàn) – długie życie
- Ryba na parze: 蒸鱼 (zhēng yú) – zwięszenie pomyślności
- Kurczak gotowany: 蒸鸡 (zhēng jī) – symbolizuje rodzinę
- Naleśniki wiosenne: 春卷 (chūn juǎn) – początek wiosny i bogactwo,
- Słodkie kulki ryżowe 汤圆 (tang yuán) – wspólnota rodzinna
- Ciasto ryżowe: 年糕 (nián gāo) – większy sukces w porównaniu z zeszłym rokiem, wzrost dochodu
- Owoce pomyślności jak pomarańcze i mandarynki
Lista dań jest długa, a w każdym kraju jest odpowiednio modyfikowana i spotkamy się z lokalnymi wariacjami obchodów Chińskiego Nowego Roku! Na przykład w Malezji – Yee Sang, czyli sałatka z surowej ryby. To pokrojone kawałki surowej ryby i startych warzyw, wszystko zależy wymieszać. Im wyżej podrzucamy tym lepiej 😉 Jednocześnie wypowiadamy życzenia.
- Sałatka 7 kolorów z surową rybą: qicai yusheng (七彩鱼生)
8. Prezenty są ważne. Kiedy u nas na Święta dostaje się zapakowane niespodzianki, w trakcie Chińskiego Nowego Roku ludzie wymieniają się głównie czerwonymi kopertami. Oczywiście nie samymi kopertami, bo w środku jest zawartość pieniężna. Odpowiednia suma odpowiada też znaczeniom numerologii chińskiej. Nigdy nie dajemy kwoty z cyfrą 4! A najlepiej taką kombinację cyfr, która będzie szczęśliwa. Sama etykieta dawania też jest ważna. Czerwone koperty dostają głownie dzieci i niezamężni członkowie rodziny oraz osoby starsze. Jeśli masz męża / żonę i pracujesz, to raczej jesteś stroną która daje. No chyba, że dostaniesz kopertę od szefa, co często się zdarza przy głównych świętach w Azji. Ostatnio można wysłać czerwoną kopertę też… WeChatem (chiński odpowiednik WhatsApp).
Kiedy przychodzi się w gości, zawsze należy przynieść ze sobą prezent. Podobnie jak u nas, w gości nie przychodzimy z pustymi rękoma. I to nie tylko w okresie Nowego Roku. Zawsze jak jesteśmy w Azji zaproszeni do kogoś, należy przynieść jakiś drobiazg. Kultura wymiany prezentów jest mocno zakorzeniona, nawet w biznesie (nie przyjeżdżamy na rozmowy do Chin czy na Tajwan bez prezentu!). W relacjach prywatnych popularnym upominkiem są owoce. Jednak nie wybieramy gruszek! Ich nazwa przypomina słowo ‘odchodzić’ i ma negatywną korelację. Natomiast pomarańcze i mandarynki – które sowim kształtem przypominają złoto – zostaną przyjęte z otwartymi rękoma! Ponadto pomarańcza橙 (chéng) ma taką samą wymowę jak chińskie słowo sukces. Poza Nowym Rokiem na Tajwanie podobnie brzoskwinie były zawsze bezpiecznym rozwiązaniem J
9. Wszędzie dominuje kolor czerwony. Podobnie jak cyfry, tak samo kolory odgrywają ogromną rolę w kulturze Chińskiej. Jak się spojrzymy, tradycyjnie pałace i świątynie chińskie zawsze są w kolorze czerwonym. A to dlatego, że czerwień symbolizuje bogactwo i szczęście. Ale przede wszystkim przegania złe duchy. Chiński Nowy Rok zdominowany jest przez wszystkie jej odcienie. Wspomniane czerwone koperty. Ludzie ubierają się na czerwono (oczywiście w nowe ubrania!). Czerwone lampiony i dekoracje, które są niczym u nas drzewko bożonarodzeniowe. Często na drzwiach, oknach i ścianach zawiesza się literę „Fu”, która oznacza pomyślność. Jednak część osób przywiesza ją do góry nogami i nie wynika to z pomyłki. Chińskie słowo ‘przychodzić’ i ‘do góry nogami’ mają taką samą wymowę, a więc w ten sposób Chińczycy pomagają powodzeniu przyjść do ich domów. Ponadto zawieszane z obu stron drzwi kuplety, czyli rodzaj zwojów z inskrypcją. Na samych drzwiach wizerunki bogów drzwi, którzy zatrzymują złe duchy przed wejściem do środka.
10. Nowy rok lunarny wyznacza nowy początek. De facto masz wtedy „urodziny”, jako że tradycyjnie wszyscy stają się o rok starsi.
恭喜发财! Gong Xi Fa Cai!
You might also like
